English
Tiếng Việt
Mẹ đi họp phụ huynh về thấy cô trao đổi là con rất ít phát biểu trên lớp, khi phát biểu thì lí nhí. Bực một nỗi là khi con chạy nhảy chơi đùa với các bạn thì hò hét nhức hết cả đầu. Khi mẹ hỏi con tại sao thế, con trả lời “con nhút nhát.” Sao lại thế được cơ chứ? Từ ông bà nội ngoại 2 bên, tới bố mẹ, ai cũng ăn to nói lớn mà tại sao con lại sợ phát biểu được cơ chứ? Thật là vô lý!
Học sinh tiểu học, trong lớp nào cũng có một số bạn phát biểu rất hăng hái, to, rõ ràng, và có một số bạn không thích phát biểu, nói lí nhí khi được cô gọi, còn nếu phải lên bảng làm thuyết trình, trình bày trước lớp thì là một việc thật đáng sợ với các bạn ấy. Có những trường hợp con không thuộc bài, hoặc không hiểu bài và cảm thấy thiếu tự tin khi phát biểu thì dễ hiểu, nhưng có nhiều trường hợp con thích bộ môn đó, con rất hiểu bài, những phát biểu thì lại là rất khó khăn.
Nói lí nhí, ngại phát biểu, sợ phát biểu, sợ trình bày trước lớp.. là các biểu hiện của thiếu tự tin. Nhiều cha mẹ cảm thấy bất lực và đổ cho “Ông Trời”: “cha mẹ sinh con Trời sinh tính”, “tính cách nó vậy rồi, phải chịu thôi, chứ nhà này có ai vậy đâu”.
Với các cha mẹ “truyền thống”, phương pháp thường được áp dụng để dạy con trong trường hợp này là tuyên truyền củng cố tinh thần:
“Phải mạnh dạn con ạ!”,
“Phát biểu trước lớp thì có gì đâu mà sợ nhỉ?”;
hoặc là so sánh:
“Mẹ thấy bạn T mạnh dạn lắm, sao con không làm được?”;
hoặc “cây gậy và củ cà rốt”:
“Con mà mạnh dạn phát biểu, bố sẽ thưởng đồ chơi ABC…”
“Con mà không phát biểu để cô phàn nàn là mẹ sẽ phạt ….”
Học sinh khi đi học, chúng đều có nhu cầu được ghi nhận và chứng tỏ bản thân. Phát biểu ý kiến là một việc đáp ứng được rất tốt nhu cầu được ghi nhận và chứng tỏ bản thân. Nếu như con ngại phát biểu, thì nguyên nhân là do con sợ hãi một điều gì đó.
Thường thì các nỗi sợ hãi là:
- Sợ nói ra bạn bè chê cười. Thực tế có những bạn khác đã từng phát biểu sai và bị “ê”, bị chê cười.
- Sợ sai và cô không khen.
- Sợ ý kiến của mình quá tầm thường, ai mà chả biết điều đó cơ chứ.
- Sợ bị cho rằng không khiêm tốn (cha mẹ Châu Á hay dạy con phải biết khiêm tốn).
- Nỗi sợ phát biểu nói chung vì ở nhà cũng chẳng bao giờ được lắng nghe ý kiến. (trường hợp này rất nhiều).
Khi ở vào trạng thái sợ hãi, các cơ ở mặt căng lên làm mặt con căng thẳng, và cơ ở cổ căng lên nên đường thở con bị bóp lại, hơi ra được ít, cơ hàm và lưỡi cũng căng cứng nên cử động khó khăn, âm thanh lời nói tạo ra bị lí nhí là như vậy. Để giúp con tự tin hơn khi phát biểu trên lớp, cha mẹ hãy lắng nghe chia sẻ từ con, hãy:
Khơi gợi để con tự nói ra bằng ngôn ngữ của con.
- “Mẹ thấy con khi chơi với các bạn thì rất vui vẻ và nói to, nhưng khi phát biểu trên lớp thì không được thoải mái như vậy.” (mô tả quan sát rồi để con tự nói tiếp)
- “Bố nói chuyện với cô thấy cô nói cô muốn được nghe nhiều ý kiến phát biểu của con trên lớp hơn nữa đấy.” (chuyển đổi sang cách nói tích cực, thay vì: bố thấy cô nhận xét con ít phát biểu).
Chấp nhận mọi ý nghĩ, cảm xúc con chia sẻ. Rất có thể con sẽ hé lộ nhiều điều bất ngờ.
Đừng dạy dỗ, chỉ bảo, gợi ý con điều gì lúc này:
- “Có lần con giơ tay trước mà cô chẳng gọi con.”
- “Con nói nhịu nên các bạn cười.”
- “Con biết rõ câu trả lời nhưng cứ khi đứng lên thì giọng lại bé lại, chẳng nói được.”
- “Con chả cần mấy ngôi sao cô cho vì mấy lời phát biểu.”
Đào sâu thêm cảm xúc của con, ghi nhận, không phán xét:
- “À, vậy ra là con không cảm thấy công bằng nên lần sau con không muốn phát biểu nữa.”
- “Con cảm thấy xấu hổ khi các bạn cười con vì nói nhịu.”
- “Lúc đó con không kiểm soát được cơ thể mình.”
- “Mấy ngôi sao có vẻ không hấp dẫn được con nữa rồi.”
Điều hướng con đến với mục tiêu cao hơn:
- “Vậy chắc con sẽ muốn được cô để ý và gọi nhiều hơn đấy nhỉ?”
- “Giá mà con có cách để khiến các bạn nể phục hơn.”
- “Cơ thể của con mà tại sao lại không điều khiển được nhỉ, phải làm sao đây?”
- “Mẹ đoán là phải có 1 cái gì đó khác ngoài mấy ngôi sao mới đáng để con trai mẹ phấn đấu.”
Chỉ lắng nghe và ghi nhận, không đưa ra giải pháp, không đưa ra đánh giá nhận xét của bố mẹ sẽ làm con cảm thấy tự tin hơn, vì khi đó, con cảm thấy những cảm xúc của mình, những suy nghĩ của mình không sai trái, không tội lỗi, có lý do nên mới cảm thấy/nghĩ như thế, và khi con phải nghĩ ra các giải pháp cho chính mình (vừa tầm của con) thì con sẽ cảm thấy sẽ kiểm soát được môi trường bên ngoài. Nếu cha mẹ đưa giải pháp, gợi ý cho con, thì con sẽ cảm thấy mình chưa tự chủ được.
Sẽ có cha mẹ nói rằng con không có giải pháp nào cả thì phải gợi ý cho con chứ. Trong trường hợp đó, hãy xác minh xem có phải thật sự con muốn một giải pháp nhưng không nghĩ ra được hay không. Hãy xác minh bằng cách đưa ra một “mức giá”: nếu con muốn một gợi ý thì hãy làm việc abc cho mẹ, mẹ sẽ gợi ý cho con. “Mức giá” sẽ là thước đo để biết con cần gợi ý tới mức độ nào.
Ngoài việc xử lý các tình huống sự vụ, cha mẹ hãy tạo điều kiện để con được quyền và phải có nghĩa vụ phát biểu ý kiến ở nhà trong các việc tưởng như đơn giản: ăn cơm giờ nào, ăn cơm món gì, kê đồ đạc ở đâu, những mục tiêu của gia đình trong năm là gì, quy tắc giữ trật tự trong gia đình như thế nào, con muốn học môn nào, không muốn học môn nào, vì sao… Chính sự dân chủ trong đời sống hàng ngày sẽ làm cho con có cảm giác tự tin rõ rệt nhất, vì chính ở gia đình mà con còn không cảm thấy tự tin, không cảm thấy được chào đón khi đưa ra ý kiến, thì trên lớp con hầu chắc chắn sẽ cảm thấy thiếu tự tin.
Với kinh nghiệm gần 30 năm nghiên cứu và thấu hiểu tâm lý của trẻ nhỏ, Apollo English tin rằng con sẽ "gỡ bỏ" sự thiếu tự tin và vượt trội hơn mỗi ngày khi được nuôi dưỡng niềm đam mê học tập bằng chính điều con thích. Hãy cùng chúng tôi "mở khóa" ngay điều con thích ngay bố mẹ nhé!
